“છત્રપતિ શિવાજી મહારાજ: હિન્દુ સમ્રાટના શૌર્ય અને સાંકડી ઈતિહાસની યાત્રા

હિન્દ,હિન્દવી અને સ્વરાજ પણ..

‘ધ પ્રાઇડ ઓફ ભારત-છત્રપતિ શિવાજી મહારાજ’ જેની ત્રાડથી મુગલો કાંપી ઉઠતા એવા હિંદુ સમ્રાટ છત્રપતિ શિવાજી મહારાજની જાણવા જેવી વાતો..

આજે પણ પ્રત્યેક હિંદુના હૃદયમાં શિવાજી મહારાજ જીવે છે

જેની એક ત્રાડથી મુઘલો કંપી જતાં અને એ જયારે સામે આવે તો છુપાઈ જતાં તો મુઘલ બાદશાહો પણ જેનાથી ડરતાં એવા હિંદુ સમ્રાટ છત્રપતિ શિવાજી મહારાજની આજે જન્મજંયતિ છે.છત્રપતિ શિવાજી મહારાજ હિંદુ સમ્રાટ કહેવાય છે,જેમણે મુઘલોની સામે લડીને હિંદુ રાજ્યના વાવટાં ફરકાવી હિન્દ,હિન્દવી અને સ્વરાજની સ્થપના કરી હતી,છત્રપતિ શિવાજી મહારાજ એક પ્રભાવશાળી નેતા હતા જેમણે પોતાનું જીવન રાષ્ટ્રને સમર્પિત કર્યું હતું. છત્રપતિ શિવાજી મહારાજમાં વહીવટી કૌશલ્ય,મુક્ત-ઉત્સાહી અભિગમ, દયા, ઉત્કૃષ્ટ નેતૃત્વ અને અન્ય ઘણી બધી કુશળતાઓ હતી અને એટલે જ આજે વર્ષોના વર્ષો વીતી ગયા પછી પણ પ્રત્યેક હિંદુના હૃદયમાં શિવાજી મહારાજ જીવે છે.યુવાપેઢી માટે આદર્શ છે છત્રપતિ શિવાજી મહારાજ! હિંદુ સમ્રાટ છત્રપતિ શિવાજી મહારાજ એક એવા મહાન શાસક હતા કે જેમણે તેમની ક્ષમતાઓ અને કુશળતાના બળ પર ઇતિહાસમાં અમર બન્યા છે,તેમના નામ ખૂબ જ સુવર્ણ અક્ષરોમાં ઇતિહાસના પાનાઓ પર કોતરાઈ ગયા છે,અને એટલે જ છત્રપતિ શિવાજી મહારાજ ‘ધ પ્રાઇડ ઓફ ભારત’ છે.આજે તેમની જન્મ જ્યંતી પર તેમની કેટલીક એવી વાતો જાણીએ કે છે,ખુબ ઓછી સામે આવી છે,તેમના જીવનમાં અનેક એવા કિસ્સાઓ પણ છે જે ઇતિહાસના પુસ્તકોમાં તો છે પણ તે વિષે ખુબ ઓછા લોકોને જાણકારી હશે.

— વીરયોદ્ધા ‘છત્રપતિ’ નો સંપૂર્ણ ઇતિહાસ

શિવાજી મહારાજનો જન્મ 19 ફેબ્રુઆરી 1630ના રોજ શિવનેરી કિલ્લામાં થયો હતો.તેમના પિતાનું નામ શાહજી ભોંસલે અને માતાનું નામ જીજાબાઈ હતું. શિવાજી મહારાજ નાનપણથી ખૂબ જ તીક્ષ્ણ અને હોંશિયાર હતા.શિવાજીએ બાળપણથી જ માર્શલ આર્ટ્સ અને રાજકારણનું શિક્ષણ મેળવ્યું હતું.માતા અને પિતાએ શિવાજીને બાળપણથી જ યુદ્ધની કથાઓ અને તે યુગની ઘટનાઓ કહેતા હતા.ખાસ કરીને માતા જીજાબાઇ તેમને રામાયણ અને મહાભારતની વાર્તાઓ કહેતા,જેની શિવરાય પર ખૂબ જ ઊંડી અસર જોવા મળી હતી.છત્રપત્રિ શિવાજી વર્ષો સુધી મોગલો સાથે લડ્યા હતા,બહાદુરી અને શૂરવીરતાને કારણે શિવાજી રાજે ભોંસલેએ છત્રપતિને તેનું બિરુદ મેળવ્યું હતું. શિવાજી મહારાજે તેમની સૈન્ય, સુવ્યવસ્થિત વહીવટી એકમોની મદદથી લાયક અને પ્રગતિશીલ વહીવટ પૂરો પાડ્યો હતો,છત્રપતિ શિવાજી મહારાજ શુક્રચાર્ય અને કૌટિલ્યને પોતાનો આદર્શ માનતા હતા અને ઘણી વાર મુત્સદ્દીગીરીનો પણ આશરો લેતા હતા.છત્રપતિ શિવાજી મહારાજ એક ઝડપી અને ઘડાયેલ શાસક હતા.તેઓ સમકાલીન મોગલોની જેમ કુશળ હતા. શિવાજી કટ્ટર હિન્દુ હતા પણ મુસ્લિમોને તેમના સામ્રાજ્યમાં ધાર્મિક સ્વતંત્રતા હતી.શિવાજી મહારાજ ઘણા મુસ્લિમોની મસ્જિદો વગેરે બનાવવા માટે અનુદાન આપતા હતા,તેમના દ્વારા હિન્દુ પંડિતો,મુસ્લિમો, સંતો અને ફકીરોનું સન્માન કરવમાં આવ્યું હતું.શિવાજી મહારાજ મોટાભાગે હિન્દુને માન અને શક્તિ આપતા હતા.શિવાજી મહારાજને એક મહાન શાસક તરીકે યાદ કરવામાં આવે છે.

— શિવાજી મહારાજનું સૈન્ય વર્ચસ્વ

1640 અને 1641ની વચ્ચે, બીજપુર મહારાષ્ટ્ર પર વિદેશીઓ અને રાજાઓ દ્વારા હુમલો કરવામાં આવ્યો હતો તે સમયે શિવાજી મહારાજે બીજપુર સામે માવલોને ભેગા કરવાનું શરૂ કર્યું હતું અને બધી જાતિના લોકો માવલ રાજ્યમાં રહે છે, પાછળથી શિવાજી મહારાજે આ માવલોને ભેગા કરીને માવલા નામ આપ્યું.આ મોવલોએ ઘણા કિલ્લાઓ અને મહેલો બનાવ્યાં હતાં.આ માવોલોએ પણ શિવાજી મહારાજને ખૂબ સમર્થન આપ્યું હતું. તે સમયે પરસ્પર સંઘર્ષ અને મુઘલ યુદ્ધથી બીજપુર મુશ્કેલીમાં મુકાયું હતું, જેના કારણે તે સમયે બીજપુરના સુલતાન,આદિલશાહે પોતાની સેનાને ઘણા કિલ્લાઓથી દૂર કરી અને તેમને સ્થાનિક શાસકોના હવાલે કર્યા.અચાનક બીજપુરનો સુલતાન બીમાર પડ્યો અને તેનો લાભ જોઈને શિવાજી મહારાજે પોતાનો અધિકાર એકત્રિત કર્યો.શિવાજીએ બીજપુરના કિલ્લાને કબજે કરવાની નીતિ અપનાવી અને તોરણનો કિલ્લો, પ્રથમ કિલ્લો, પોતાના કબજામાં લઈ લીધો હતો.

— શાહાજીએ બંધ અને યુદ્ધની ઘોષણા કરી

બિજાપુરનો સુલતાન શિવાજી મહારાજની વિરોધીતાથી પહેલાથી ગુસ્સે હતો.સુલતાને શિવાજી મહારાજના પિતાને બંધક બનાવવાનો આદેશ આપ્યો. શાહાજીના પિતા તે સમયે કર્ણાટક રાજ્યમાં હતા અને કમનસીબે શિવાજી મહારાજના પિતાને સુલતાનના કેટલાક જાસૂસોએ બંદી બનાવી લીધો હતો. તેમના પિતાને એક શરત પર મુક્ત કરવામાં આવ્યા હતા કે શિવાજી મહારાજ બીજપુરના કિલ્લા પર હુમલો કરશે નહીં. પિતાની મુક્તિ માટે પોતાનું કર્તવ્ય નિભાવતા શિવાજી મહારાજે war વર્ષ સુધી કોઈ યુદ્ધ ન કર્યું અને પછી શિવજીએ તેમની વિશાળ સૈન્યને મજબૂત બનાવવાનું ચાલુ રાખ્યું હતું.

— શિવાજી મહારાજના રાજ્ય વિસ્તરણ

શહાજીએ જે પરિસ્થિતિઓ શાહજીની મુક્તિ સમયે લાગુ કરી હતી તેનું પાલન કર્યું હતું,પરંતુ તેણે બીજપુરના દક્ષિણ વિસ્તારોમાં તેમની શક્તિ વધારવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કર્યું હતું,આ રાજ્યમાં જાવલી નામનું રાજ્ય મધ્યમાં રહ્યું,તે સમયે આ રાજ્ય વર્તમાન સાતારા મહારાષ્ટ્રની ઉત્તર અને પશ્ચિમમાં કૃષ્ણ નદીની નજીક હતું.થોડા સમય પછી શિવાજીએ જાવલી પર યુદ્ધ કર્યો અને જાવલીના રાજાના પુત્રોએ શિવાજી સાથે લડ્યા અને શિવાજીએ બંને પુત્રોને બંધક બનાવી કિલ્લાની બધી સંપત્તિ લઈ લીધી હતી.

— મુઘલો સાથે શિવાજી મહારાજનો પહેલો મુકાબલો

મોગલોના શાસક ઔરંગઝેબે ઉત્તર ભારત પછી દક્ષિણ ભારત તરફ ધ્યાન કેન્દ્રિત કર્યું. તેને શિવાજી વિશે પહેલેથી જ ખબર હતી.ઔરંગઝેબે તેના મામા શૈસ્તા ખાનને દક્ષિણ ભારતમાં સુબેદાર બનાવ્યા.શૈસ્તા ખાન તેના 150,000 સૈનિકો સાથે પુણે પહોંચ્યો અને 3 વર્ષ સુધી લૂંટ ચલાવી હતી,એકવાર શિવાજીએ તેમના 350 માવલોથી તેના પર હુમલો કર્યો, પછી શૈસ્તા ખાને પોતાનો જીવ બચાવી ત્યાંથી ભાગી ગયો અને આ હુમલોમાં શાઈસ્તા ખાનને 4 આંગળીઓ ગુમાવવી પડી.આ હુમલામાં શિવાજી મહારાજે શૈસ્તા ખાનના પુત્ર અને તેના 40 સૈનિકોને મારી નાખ્યા. તે પછી ઔરંગઝેબે શૈસ્તા ખાનને દક્ષિણ ભારતમાંથી હટાવ્યો અને તેને બંગાળનો સુબેદાર બનાવ્યો.

— જ્યારે સુરતમાં લૂંટની ઘટના બની છે.

શૈસ્તા ખાન પર જીત બાદ શિવાજી મહારાજની શક્તિ વધુ મજબૂત થઈ હતી,જોકે 6 વર્ષ પછી, શૈસ્તાખને તેના 15,000 સૈનિકો સાથે રાજા શિવાજીના ઘણા વિસ્તારોને બાળીને નાશ કર્યા હતા,જેનો બદલો શિવાજીમહારાજે મુઘલ પ્રદેશો જઈ લૂંટ ચલાવી લીધો હતો,આ સમયે હાલનું સુરત મુસ્લિમો માટે હજ કરવા માટેનું પ્રવેશદ્વાર હતું.શિવાજીએ હજાર સૈનિકો સાથે સુરતના વેપારીઓને લૂંટ્યા હતા પણ શિવાજી મહારાજે કોઈ સામાન્ય માણસને લૂંટનો શિકાર બનાવ્યા ન હતી.

— જયારે ઔરંગઝેબે શિવાજીને દગાથી બંદી બનવ્યા!

છત્રપતિ શિવાજી મહારાજને ઔરંગઝેબે આગ્રા બોલાવ્યા હતા ત્યારે છત્રપતિ શિવાજી મહારાજને લાગ્યું કે ઔરંગઝેબ તેમને યોગ્ય માન સન્માન આપશે પણ ઔરંગઝેબની ફિતરત મુજબ દગો કરી શિવાજીને કેદ કરી લીધા હતા,તેમજ થોડા દિવસો પછી, ઔરંગઝેબે શિવાજી મહારાજની હત્યા કરવાનો ઇરાદો બનાવ્યો હતો જોકે છત્રપતિ શિવાજી મહારાજ પુત્ર શંભાજી સાથે પોતાની તેમની હિંમત અને યુક્તિથી કેદમાંથી છટકી ગયા હતા,છત્રપતિ શિવાજી મહારાજ સંભાજીને મથુરામાં બ્રાહ્મણ પાસે છોડીને બનારસ ગયા હતા અને બાદમાં સલામત રીતે રાજગઢ આવ્યા હતા.

—શિવાજી મહારાજના મૃત્યુ

છત્રપતિ શિવાજી મહારાજ તેમના છેલ્લા દિવસોમાં બીમાર પડ્યા હતા અને 3 એપ્રિલ 1680ના રોજ તેમનું અવસાન થયું હતું,તે પછી તેમના પુત્રને ગાદી મળી હતી તે સમયે મરાઠાઓએ શંભાજીને નવા રાજા તરીકે સ્વીકાર્યા હતા,આજે છત્રપતિ શિવાજી મહારાજનો ઇતિહાસ આપણી સૌ વચ્ચે અમર છે એક વિરલ યોધ્ધા અને એક કુશળ વહીવટ કરનારા રાજા સાથે હિન્દૂ હૃદય પર રાજ કરતા છત્રપતિની કહાની યુગો યુગો શુદ્ધિ ગવાતી અને વંચાતી રહેશે,શિવાજી મહારાજના જીવનનો એક કણ પણ આપણા જીવનમાં ઉતરે તો જીવન ધન્ય બની રહે! અવર સીટી અને અવર વડોદરા આજે ભારતના ઇતિહાસમાં સદા સર્વદા અમર બની રેહનાર છત્રપતિ શિવાજી મહારાજને યાદ કરી તેમના જીવનમાંથી આજની યુવા પેઢી કોઈ બોધપાઠ મેળવી જીવનમાં સંઘર્ષ અને વિપદાઓમાં નાસીપાસ થવાને બદલે તેની સામે મજબૂત મનોબળ સાથે જીવે તો ચોક્કસ જીતશે એમ માને છે.

— કેટલીક તવારીખ જે જાણવા જેવી છે

-શિવાજી મહારાજના પિતા જી શાહજી ભોંસલેનો જન્મ 1594 માં
-શિવજીની માતાનો જન્મ 1596 માં
-1627 છત્રપતિ શિવાજીનો જન્મ
-1630 થી 1631 સુધી, મહારાષ્ટ્ર રાજ્યમાં દુકાળની સમસ્યા હતી.
-શિવાજી મહારાજ અને સાંઇ-બાઇના લગ્ન 1640 માં થયા
-1646 માં શિવાનીજીએ પુણેના તોરણ કિલ્લા પર પોતાનો અધિકાર પ્રાપ્ત કર્યો.
-1656 માં શિવજીએ ચંદ્રરાવ મોરે પાસેથી જાવલી જીતી
-છત્રપતિ શિવાજીએ 1659 માં અફઝલ ખાનની હત્યા કરી હતી
-શિવાજીએ 1659 દરમિયાન બિજાપુર પર શાસન કર્યું.
-શિવાજી મહારાજ 1666 માં આગ્રા જેલમાંથી છટકી ગયા
-1668 શિવાજી અને Aurangરંગઝેબ વચ્ચેની સંધિ
-1670 માં બીજી વખત સુરત પર હુમલો થયો
-1674 શિવાજી મહારાજને છત્રપતિની બિરુદથી નવાજવામાં આવ્યા હતા
-છત્રપતિ શિવાજી મહારાજનું 1680 માં અવસાન થયું